Inauguracja projektu „Co Wy o nich wiecie?” odbyła się 24 czerwca 2023 i miała formę konferencji online. Spotkanie toczyło się w godzinach 10.00-15.30 i wzięło w nim udział 45 osób realizujących kurs.

W pierwszej części spotkania uczestniczki i uczestnicy kursu wzięły udział w sesji integracyjnej, prowadzonej przez trenerkę i ekspertkę Katarzynę Dworaczyk. Jednym z celów kursu jest integracja i sieciowanie osób, które zamierzają wprowadzać edukację herstoryczną do szkół, wzajemne inspirowanie się i wspieranie w procesie, był to więc ważny element całego kursu. Podobne warsztaty zostaną poprowadzone na zakończenie kursu.

Po części integracyjnej wszystkie osoby uczestniczące zostały zapoznane z terminarzem kursu, jego zasadami oraz miały okazję zadać dodatkowe pytania.

Główna część konferencji to seria wykładów prowadzonych przez ekspertki fundacji Muzeum Historii Kobiet i partnerki projektu: Wikimedia Polska i Fundację im. Julii Woykowskiej.

 Wykłady inauguracyjne:

1. „Dlaczego potrzebujemy historii kobiet” – Agnieszka Jankowiak-Maik

2. „Niegodne historii” – o stereotypowych wizerunkach kobiet w podręcznikach szkolnych – prof. dr hab. Iwona Chmura-Rutkowska

3. „Harcerki jako przykład awangardy prawnoczłowieczej i emancypacyjnej kobiet w zmilitaryzowanej organizacji młodzieżowej” – prof. dr hab. Edyta Głowacka-Sobiech 

4. „Dlaczego nadal warto pisać brakującą połowę dziejów?” – Anna Kowalczyk

5. „Wikipedia jako demokratyczne źródło informacji” Maria Weronika Kmoch, Wikimedia Polska

6. „Warsztaty mocy” i oraz „Róbcie zmianę w szkołach – przykłady działań Fundacji Woykowskiej”, Paulina Kirschke i Agata Kominiak, Fundacja im. Julii Woykowskiej,

7. „Polskie Salem” kilka słów o polskich procesach o czary” – dr Anna Jankowiak

8. „Herstoria – ile można zrobić ze złości” – Katarzyna Dworaczyk

Po zakończonej konferencji wszystkie osoby chętne na swobodą rozmowę miały okazję skorzystać z „wirtualnego pokoju socjalnego”.

Głosy uczestniczek i uczestników były entuzjastyczne. Na koncie Facebookowym Fundacji przeczytać można:

„Herstoryczki i herstorycy zaczynamy nową epokę. Razem możemy wszystko!”

 „Czekam na kolejne spotkania i wspólne działanie”

„Jest MOC!”

Nowe badaczki losów kobiet
 

Czy udział w kursie edukacyjnym może zmienić czyjeś życie? Pewnie historia zna takie przypadki. Nie sądziłyśmy jednak, że po naszych warsztatach w ramach herstorycznego projektu „Co wy o nich wiecie” również usłyszymy to zdanie…

Czterdzieści cztery uczestniczki i jeden uczestnik, taki był skład pierwszej edycji naszego kursu. Te proporcje nie mogą dziwić. Po pierwsze „Co wy o nich wiecie” to kurs skierowany do nauczycielek i nauczycieli. A wiadomo, że to bardzo sfeminizowane środowisko. Po drugie – celem naszego projektu jest włączenie opowieści o dokonaniach kobiet do szkolnej codzienności. Zachęcenie, by mówić o kobietach w szkole, na lekcjach, mimo że podręczniki ani inne pomoce naukowe do tego nie zachęcają: obecność kobiet w materiałach edukacyjnych jest wciąż bardziej niż symboliczna. 

Przygotowując nasz kurs zdawałyśmy więc sobie sprawę, że na pewno zainteresowane nim będą przede wszystkim kobiety. Nie miałyśmy jednak świadomości, jak wielkie jest zapotrzebowanie na tego typu wiedzę: dostałyśmy dziesięć razy więcej zgłoszeń, niż miałyśmy miejsc! Finalnie po wyborze 45 osób podzieliłyśmy uczestniczki (i jednego uczestnika) na trzy grupy. Z każda grupą spotkałyśmy się na ośmiu warsztatach. Każdy z nich trwał dwie i pół godziny.

Czego potrzebujemy, by uczyć o kobietach? 

O kursie z herstorycznymi warsztatami myślałyśmy od dawna. Zdajemy sobie – jako założycielki organizacji, która ma doprowadzić do wybudowania w Polsce Muzeum Historii Kobiet – jakie to ważne, by do opowieści o kobietach zachęcić edukatorów i edukatorki.

Każda z nas ma swoją specjalizację, chciałyśmy, by warsztaty były interesujące i bardzo różnorodne. Do prowadzenia zajęć oprócz osób tworzących Fundację Muzeum Historii Kobiet (prof. Iwona Chmura-Rutkowska, prof. Edyta Głowacka-Sobiech, dr Anna Jankowiak, dr Agnieszka Jankowiak-Maik, Katarzyna Dworaczyk, Anna Kowalczyk, Agata Kominiak i Paulina Kirschke) zaprosiłyśmy również przedstawicielki Wikipedii. 

Chciałyśmy, by warsztaty dawały możliwość spojrzenia na herstorię z różnych perspektyw, nie proponując jednak rozwiązań w oderwaniu od szkolnej rzeczywistości. Dlatego nasze warsztaty z jednej strony zachęcają do inspirowania się działaniami już sprawdzonymi w szkołach, z drugiej dają narzędzia do wymyślenia swoich sposobów na włączenie młodych ludzi w tworzenie herstorycznych projektów. 

Nasze myślenie o kursie, o tym, jakie treści chcemy przekazać uczestniczkom pokrywały się z ich oczekiwaniami. Podczas inauguracyjnego spotkania uczestniczki mówiły m.in.: 

„Jestem tutaj, bo chcę zdobyć wiedzę. Chciałabym mieć solidne fundamenty do wprowadzania zmian w świadomości uczniów mojej szkoły.”

„Chciałabym by ten kurs dał mi narzędzia i możliwości do pokazywania nie tylko na moich lekcjach, że kobiety tworzyły, będą tworzyć i mają ogromny wpływ na historię, tę wielką oraz tę naszą codzienną. Chciałabym także uzyskać motywację do prowadzenia zajęć dla dziewczyn” 

„Chciałabym zdobyć wiedzę o kobietach, ale zwłaszcza o kobietach środowiska lokalnego.” „Chciałabym znaleźć pomysły, żeby przeprowadzić lekcje historii o kobietach w klasach, które uczę.”

Nasz kurs 

Konstruując warsztaty miałyśmy świadomość, w jakiej rzeczywistości pracują nasze kursantki. Dlatego przede wszystkich chciałyśmy je przekonać, że w szkole jest miejsce na herstorię („Programy, lekcje, codzienność i kultura szkoły – gdzie jest miejsce na herstorię?” Prowadząca dr hab. prof. UAM Iwona Chmura – Rutkowska)

Nasze ekspertki dzieliły się również warsztatem i doświadczeniem w docieraniu do interesujących kobiecych biografii („Badania i pozyskiwanie archiwaliów w archiwach (stacjonarnych, cyfrowych i społecznych), bibliotekach i muzeach”- dr hab. prof. UAM Edyta Głowacka Sobiech). 

Opowiadałyśmy o tym, jak wykorzystać kobiece historie w szkole („Bohaterki pełne mocy – jak wykorzystywać kobiece biografie do wzmacniania dziewcząt i kobiet” – warsztaty Pauliny Kirschke i Agaty Kominiak, „Brakująca połowa dziejów – jak ją skutecznie i odpowiedzialnie opowiadać” – Anny Kowalczyk).

Dużą część warsztatów poświęciłyśmy narzędziom popularyzatorskim („Jak skutecznie popularyzować historię kobiet w mediach tradycyjnych i cyfrowych” – warsztaty Anny Jankowiak i Agnieszki Jankowiak-Maik, „Herstoria w Wikipedii” Weronika Kmoch ) – zarówno do wykorzystania na lekcjach jak i pomocnych w tworzeniu atrakcyjnych treści w mediach społecznościowych. 

Jeden z warsztatów („Co zrobić, by robić? Jak czuć się pewnie realizując HERprojekty” – Katarzyny Dwoaraczyk) w całości poświęcony był wzmocnieniu przyszłych herstorycznych edukatorek. 

Jakie wnioski? 

Jesteśmy przekonane, że nasz kurs spełnił swoje zadanie. Podczas wszystkich przeprowadzonych warsztatów uczestniczki (i jeden uczestnik) wykazywali pełne zaangażowanie i chęć zdobywania wiedzy. Z drugiej strony otrzymali od prowadzących ogrom wiedzy i narzędzi, które nie tylko mogą pomóc w przygotowaniu ciekawych treści edukacyjnych; dla wielu okazały się wstępem do nowej pasji. Nasze obserwacje mają potwierdzenie w odpowiedziach, jakich uczestniczący udzielili po zakończeniu warsztatów:

„To były najbardziej wartościowe godziny od wielu lat. Nawet nie wiem, czy nie najwartościowsze w życiu. Dla mnie jako człowieka, kobiety, matki.”

„Uświadomiłam sobie, że zajęcia prowadzone poprzez przeżywanie, odwoływanie się do emocji, doświadczeń jest aż tak ważne.”

„Jestem w szoku, ile jest możliwości popularyzacji wiedzy”

„Zajęcia dały mi inspirację, uruchomiły moją kreatywność, a przede wszystkim dały przestrzeń do wyrażenia swoich myśli.”

„Chcę zostać badaczką losów kobiet i realnie wpływać na rzeczywistość!”

Te opinie przyczyniły się do tego, że nie mamy wątpliwości – pierwszy kurs herstoryczny „Co wy o nich wiecie” na pewno nie będzie ostatnim!

Pełna lista warsztatów w ramach kursu „Co Wy o nich wiecie?”: 

1. 1. Bohaterki pełne mocy – jak wykorzystać biografie kobiet do wzmacniania nastolatek i nastolatków – Paulina Kirschke i Agata Kominiak
   2. Herstoria – to będzie boleć dyrekcję i rodziców! Jak radzić sobie komunikacyjnie w sytuacjach konfliktowych i stresujących? Co zrobić, by robić? Warsztaty o tym, by czuć się pewnie i realizować HERprojekty – Katarzyna Dworaczyk
   3. Programy, lekcje, codzienność i kultura szkoły – gdzie jest miejsce na herstorię? Prowadząca dr hab. prof. UAM Iwona Chmura – Rutkowska
   4. Herstoria w Wikipedii – Maria Weronika Kmoch 
   5. Badania i pozyskiwanie archiwaliów w archiwach (stacjonarnych, cyfrowych i społecznych), bibliotekach i muzeach – dr hab. prof. UAM Edyta Głowacka Sobiech
   6. Historia sprawiedliwa – poradnik metodyczny – dr Agnieszka Jankowiak-Maik, dr Anna Jankowiak
   7. Brakująca połowa dziejów – jak ją skutecznie i odpowiedzialnie opowiadać – Anna Kowalczyk
   8. Jak skutecznie popularyzować historię kobiet w mediach tradycyjnych i cyfrowych – warsztaty Anny Jankowiak i Agnieszki Jankowiak-Maik

Na przełomie grudnia i stycznia 2023/2024 osoby uczestniczące w kursie „Co Wy o nich wiecie?” prowadziły pracę własną związaną z przygotowaniem projektów działań herstorycznych. Aby wesprzeć kursantki i kursantów w tym procesie zaplanowano i przeprowadzono wsparcie tutorskie prowadzone przez ekspertki fundacji Muzeum Historii Kobiet.

Każda osoba realizująca kurs mogła skorzystać z 4 sesji tutoringu, które mogła rozdzielić na 4 spotkania trwające 30 minut. Aby skorzystać ze wsparcia należało zapisać się do wybranych prowadzących i wybrać formę komunikacji (spotkanie online, rozmowa telefoniczna, wymiana mailowa itp.). Preferowaną formą okazały się spotkania online „w cztery oczy” w tutorkami.

W ramach konsultacji osoby mogły poprosić o pomoc w tworzeniu projektu, porozmawiać o jego konstrukcji, podzielić się wyzwaniami i trudnościami związanymi z jego realizacją, a ekspertki starały się udzielić możliwe optymalnego wsparcia.

Spotkania okazały się niezwykle inspirujące, potrzebne i docenione przez uczestniczki/ów. W czasie rozmów zdarzało się, że dana osoba zmieniała temat swojego projektu, otrzymywała pomoc techniczną, korzystała z szerokiej bazy kontaktów tutorek pomocnych przy realizacji konkretnego projektu.

 Zadania projektowe dla osób uczestniczących w projekcie polegają na zaplanowaniu działań prorównościowych i popularyzujących ideę praw człowieka kobiet (women’s human rights) w swoim środowisku lokalnym, poprzez działania herstoryczne (np. przygotowanie innowacji edukacyjnej, zaplanowanie wycieczki herstorycznej, wystawy w stylu „pop-up museum”, nagranie podcastu, zaprojektowanie muralu/pomnika itp.) oraz przygotowanie biogramu lokalnej bohaterki do polskiej Wikipedii.

Tutoring prowadziły ekspertki: prof. UAM dr hab. Edyta Głowacka-Sobiech, prof. UAM dr hab. Iwona Chmura-Rutkowska, Anna Kowalczyk, dr Anna Jankowiak, dr Agnieszka Jankowiak-Maik, Katarzyna Dworaczyk oraz partnerka w projekcie Fundacja im. Julii Woykowskiej (Agata Kominiak i Paulina Kirschke)

Niektóre z przygotowanych w ramach pracy własnej scenariuszy zostaną zaprezentowanych na konferencji finałowej 8 marca w Poznaniu a także opublikowane w poradniku edukacji herstorycznej.

Jak opowiadać o kobietach i ich dokonaniach w szkole, która kobiet nie dostrzega (mimo że prawie 85% osób uczących w szkołach to kobiety!)? W jaki sposób proponować młodym ludziom projekty o ważnych, kobiecych postaciach tak, aby ich włączyć w odkrywanie lokalnych herstorii? I dlaczego nazwałyśmy podręcznik „Herstoria stosowana’?

Swoją drogą świetna nazwa, prawda?  Wiemy, że nie wszystkim pasuje. Bo przecież „nie ma takiego słowa jak herstoria”!A my chciałyśmy trochę przekornie. Oczywiście znamy źródłosłów nazwy „historia” i bardzo cenimy pomysł Herodota, który użył go w kontekście swoich badań. Ale czy można czasami puścić oko do rzeczywistości? No pewnie, że można!

„Herstoria” w naszym rozumieniu to nie jest wymazywanie dokonań mężczyzn. To pokazanie, że świat, w którym żyjemy, tworzyliśmy i tworzymy razem – trzeba więc opowiadając o nim opowiadać sprawiedliwie o wszystkich. Nie tylko o tych, którzy z racji przywilejów, urodzenia czy statusu mogli decydować o czymś częściej niż inni. 

Herstoria to opowieść o zmaganiach mniej uprzywilejowanych. O emancypacji. O odwadze. O tych z naszych prababek, które zdecydowały się na sprzeciw i o tych, które tego nie zrobiły.

Pierwsze kroki 

Nasz poradnik ułożyłyśmy tak, by był przede wszystkim wygodnym i efektywnym narzędziem dla nauczycieli i nauczycielek. Chcemy, by był przydatny dla tych, którzy robią pierwsze kroki na drodze odkrywania postaci kobiecych, ale też był inspiracją dla tych, którzy już po tej drodze wędrują. 

Iwona Chmura-Rutkowska w pierwszym rozdziale zachęca do krytycznego przyjrzenia się treściom, przekazywanym uczniom i uczennicom. Do włączenia w opowieść historii społecznej. Do myślenia niestereotypowego – nie tylko podczas lekcji, ale szerzej, we wszystkich możliwych obszarach szkolnej rzeczywistości. 

W kolejnym rozdziale Agnieszka Jankowiak-Maik i Anna Jankowiak piszą o historii sprawiedliwiej. Radzą, jak opowiadać o wielkiej nieobecności dziewcząt i kobiet oraz co robić, nawet w mikroskali, aby jednak o nich nie zapominać. 

Edyta Głowacka-Sobiech opowiada o tym, jak się za poszukiwania śladów kobiet zabrać. Podpowiada, w jaki sposób korzystać z archiwów, tłumaczy z punktu widzenia doświadczonej badaczki, jak się do poszukiwań przygotować. 

AnNa Kowalczyk opowiada, co ją samo zaskoczyło, gdy zaczęła zajmować się badaniem przeszłości kobiet. „Herstoria zmienia ludzi”- pisze autorka i zaprasza nas w bardzo osobistą podróż po własnych doświadczeniach, które jednak mogą okazać się przydatne i uczące dla adeptów i adeptek herstorii. 

Katarzyna Dworaczyk zachęca czytelczniki i czytelników z kolei do rozpoczęcia innej podróży – w głąb siebie i swoich przekonań. W jakim celu robisz herstorię? Dla kogo? Jakiej zmiany oczekujesz? Dopiero, gdy sami i same będziemy to wiedzieć, możemy zmierzyć się z niezrozumieniem czy wręcz wrogością ze strony otoczenia. Wchodząc w rolę terapeutki Katarzyna radzi, jak sobie poradzić w takich momentach. 

Maria Weronika Komoch z kolei zaprasza nie tylko do odkrywania herstorii, ale też do dzielenia się tymi odkryciami z innymi – czyli do rozbudowywania największej współczesnej, ogólnodostępnej bazy wiedzy, czyli Wikipedii. Czy wiecie, że w polskiej Wikipedii tylko nieco ponad 17% biogramów to biogramy kobiet? Czas to zmienić – zachęca Maria Weronika i pokazuje, jak zacząć swoją karierę wikipedystki. 

Razem z Agatą Kominiak opowiadamy o projektach, które od lat robimy działając w Fundacji im. Julii Woykowskiej. Dzielimy się naszymi pomysłami i projektami herstorycznymi. Podajemy również linki do „gotowców” – scenariuszy lekcji, wirtualnych escape roomów czy innych narzędzi, z których można bezpłatnie skorzystać tu i teraz.

W ostatnim rozdziale jeszcze raz głos zabierają siostry Agnieszka i Anna Jankowiak dzieląc się swoim ogromnym doświadczeniem popularyzatorek herstorii. „Odważcie się korzystać z sieci” – zachęcają, pokazując, z jakich narzędzi korzystać przy tworzeniu inspirujących treści. 

Zrób to sama! 

Na koniec łamy podręcznika oddałyśmy naszym kursantkom, które w ciągu prawie roku zachęcałyśmy do herstorycznej aktywności. Dzielą się swoimi pomysłami na projekty o m.in. tajnej, śląskiej agentce Irenie Leszczyńskiej (projekt Agnieszki Wrzesińskiej), o Sydonii von Bork (Martyna Trała) czy podlaskich działaczkach Mariannie Potockiej, Halinie Rudnickiej czy Mariannie Bocian (Jolanta Bilska). 

Wszystkie razem bardzo wierzymy, że tam, gdzie kończy się nasz podręcznik, zaczyna się Wasza przygoda z odkrywaniem – nie zawsze łatwej, ale zawsze fascynującej – historii kobiet. 

Paulina Kirschke